1. Rầy mềm (rệp) là gì?

Rầy mềm (rệp muội) là loài côn trùng có kích thước nhỏ, ký sinh trên lá và thân cây trồng, chúng hút nhựa cây, làm cho lá vàng úa, rụng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Rệp thường gây hại cho nhiều loại thực vật khác nhau, đặc biệt là họ nhà cam quýt, bầu bí, ớt,...

Rầy mềm, không chỉ gây tổn thương nghiêm trọng cho sự phát triển của cây trồng bằng cách hút nhựa, mà còn đóng vai trò là người truyền nhiễm virus đặc biệt nguy hiểm.

Rầy mềm gây hại cho nhiều loại cây trồng

2. Cách nhận rầy mềm xuất hiện trên cây trồng

Để nhận biết rầy mềm, hãy quan sát đặc điểm hình thái của chúng như:

• Kích thước: Rệp trưởng thành có kích thước nhỏ, thân mềm, chỉ dài khoảng 1 - 2mm, màu sắc thay đổi theo mùa từ màu vàng nhạt. Mùa đông và trên cây già có màu xanh thẩm. Mùa hè và trên cây non có màu xanh nhạt).
• Hình dạng: Cơ thể rầy mềm khá bầu, hình quả lê, có phủ một lớp sáp mỏng.
• Cánh: Bao gồm 2 loại là có cánh hoặc không. 
• Râu: Rầy mềm có hai chiếc râu dài, mảnh.
• Cách gây hại: Rầy mềm chích hút nhựa từ cây trồng.
• Cuối bụng của rệp bao gồm phiến đuôi cùng với 2 ống ở mỗi bên.
• Rệp trưởng thành có 2 dạng: Có cánh hoặc không. Cánh của chúng mỏng và trong suốt.
• Rệp non có hình thái giống khi trưởng thành nhưng không cánh và nhỏ hơn.

Rầy mềm có kích thước rất nhỏ

3. Đặc điểm sinh học và tác hại của rầy mềm trên các loại cây 

Rệp non và trưởng thành thường tập trung ở phía trên và dưới của các lá mới mọc, ít di chuyển. Nhưng khi mật độ rệp tăng cao hoặc vào cuối mùa vụ, chúng thường phát triển cánh để di chuyển và phân tán.

• Rệp trưởng thành đẻ trứng ở mặt dưới của lá. Dưới điều kiện nhiệt độ và độ ẩm thích hợp, chúng sinh sản qua phương pháp đơn tính và nhanh chóng gia tăng mật độ.
• Tuổi thọ trung bình của rệp là khoảng 15-20 ngày.
• Rệp hút sức sống từ cây làm lá cong và biến dạng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của cây. Lá bị vàng và khô héo, quả nhỏ, dễ bị nhiễm bệnh xám.
• Chất dịch từ rệp làm tạo môi trường lý tưởng cho sự phát triển của nấm muội. Ngoài ra, chúng cũng làm truyền nhiễm virus nguy hiểm cho cây ớt.
• Rầy mềm sống tập trung và hút nhựa ở các phần non như chồi, lá, hoa và trái làm cây phát triển chậm và khiến cho các bộ phận như hoa khô rụng.
• Rầy mềm tiết ra dịch đường, thu hút nhiều kiến. Nếu kiến sống trong đất bò lên, có thể lan truyền mầm bệnh Phythophthora, gây khô bông và trái non. Đồng thời dẫn đến việc phát sinh của nấm bồ hóng ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây.

Rầy mềm chích hút nhựa trên mầm cây

a. Rầy mềm trên cây ớt 

Rầy mềm là một trong những loài côn trùng gây hại phổ biến trên cây ớt, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển chung và chất lượng quả. Dưới đây là một số đặc điểm gây hại của rầy mềm trên cây ớt:

• Hút nhựa cây, cản trở quá trình sinh trưởng: Rầy mềm sử dụng phần miệng nhọn để chích hút nhựa, làm cho lá ớt cong, xoăn, đọt ngọn bị chùn. Việc hút nhựa liên tục khiến cây ớt suy yếu, còi cọc, ảnh hưởng đến việc sinh trưởng.
• Tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển: Phân tiết của rầy mềm chứa các chất thu hút nấm đen phát triển trên lá ớt, làm hạn chế khả năng quang hợp. Nấm đen bám trên lá ớt cũng tạo môi trường thuận lợi cho các loại sâu bệnh khác phát triển.
• Truyền bệnh virus cho cây: Rầy mềm đóng vai trò trung gian trong việc truyền virus cho cây ớt, gây ra các bệnh nguy hiểm như vàng lá, thối rễ,... Bệnh virus do rầy mềm truyền có thể khiến cây ớt chết hoàn toàn, gây thiệt hại nặng nề.

Rầy mềm cản trở quá trình sinh trưởng của toàn bộ cây

b. Rầy mềm trên rau cải 

Rầy mềm trên cây cải gây hại bằng cách chích hút nhựa từ lá. Hành động này khiến cho lá rau bị teo lại, méo mó, chuyển màu vàng úa và cây còi cọc, chậm phát triển.

Bên cạnh đó, rầy mềm còn là trung gian truyền bệnh cho cây. Loài côn trùng này mang virus lây lan từ cây bệnh sang cây khỏe mạnh, gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm cho rau cải.

Rầy mềm chích hút nhựa từ khiến lá cây rau cải teo lại

c. Rầy mềm trên cây có múi 

Rầy mềm ở giai đoạn ấu trùng và trưởng thành đều tập trung chủ yếu ở những bộ phận non trẻ của cây. Nơi đây, chúng sẽ cắm ngòi hút nhựa từ các bộ phận này, bao gồm lá, đọt, ngọn cây. Hậu quả là lá cây bị biến dạng, trở nên còi cọc và không thể phát triển.

Thêm vào đó, rầy mềm còn tiết ra chất thải chứa đường mật khi chúng sinh sống trên cây. Chất thải này chính là nguyên nhân tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển, bám dính trên bề mặt lá, cản trở quá trình quang hợp và ảnh hưởng đến sức khỏe của cây.

Lác cây biến dạng sau khi bị rầy mềm tấn công

d. Rầy mềm trên cây dưa, bầu, bí 

Đối với các loại cây trồng như dưa, bầu, bí, rầy mềm thường tập trung chủ yếu ở các đọt và chồi non. Chúng chích hút nhựa cây khiến cây bị còi cọc, phát triển kém.

• Làm lá cây bị quăn queo: Rầy mềm thường tập trung ở mặt dưới của lá cây và chích hút nhựa. Chúng khiến cho lá cây bị quăn queo, biến dạng, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây.
• Gây cản trở sự phát triển của cây: Việc rầy mềm chích hút nhựa sẽ khiến cho cây bị thiếu hụt dinh dưỡng, cản trở quá trình sinh trưởng và phát triển.
• Làm hoa và quả bị rụng: Nếu rầy mềm tấn công cây trong giai đoạn ra hoa, bộ phận sẽ bị rụng đi. Đối với giai đoạn trái non, rầy mềm sẽ khiến cho chúng bị méo mó, ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị sản phẩm.
• Truyền bệnh cho cây: Một số loại rầy mềm còn có thể truyền bệnh cho cây, gây ra nhiều thiệt hại trong vụ mùa.

e. Rầy mềm trên cây thanh long

Rầy mềm thường tập trung tấn công vào phần dưới của quả non. Đặc biệt là các tai quả, cành non, nụ và hoa để hút chất nhầy từ những vùng này. Từ đó gây biến dạng cho tai quả, khiến chúng phát triển kém và giảm khả năng sinh trưởng của cây.

Nếu bị tác động, nụ hoa, hoa và quả non sẽ không phát triển, có thể bị ố vàng, khô héo và rụng. Hơn nữa, rầy mềm còn thải ra mật ngọt, kích thích sự phát triển của nấm bồ hóng trên cành, gây giảm khả năng quang hợp và làm giảm giá trị thương phẩm của quả.

4. Phương pháp tiêu diệt rầy mềm 

Có nhiều phương pháp khác nhau để tiêu diệt rầy mềm. Bà con có thể lựa chọn một trong các phương pháp dưới đây sao cho phù hợp với tình hình của vườn cây. Lưu ý Nhà nông cần tuân thủ các biện pháp an toàn để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường.

a. Phương pháp hóa học

Bà con có thể dùng các loại thuốc trừ sâu phổ biến như Mallot® 50DC, Movento 150OD,... để điều trị cho cây trồng bị rầy mềm tấn công. 

Vì rầy mềm là tác nhân truyền virus, thuốc trừ sâu chỉ có tác dụng tiêu diệt rầy mà không ngăn chặn được bệnh. Nhưng nếu sử dụng thuốc sớm và tiêu diệt được số lượng lớn rầy ở giai đoạn đầu, khả năng truyền virus của chúng sẽ giảm.

Khi sử dụng thuốc trừ sâu, cần lưu ý đến quần thể thiên địch của rầy mềm. Thiên địch tự nhiên giúp kiểm soát số lượng rầy mềm một cách hiệu quả, vì vậy việc bảo vệ chúng sẽ góp phần duy trì cân bằng sinh thái và giảm thiểu sự phụ thuộc vào thuốc trừ sâu.

Thuốc diệt rầy mềm đem lại hiệu quả vô cùng cao

b. Phương pháp tự nhiên

Các cách thức thân thiện với môi trường dưới đây sẽ giúp Nhà nông phòng trừ rầy mềm trên cây có múi. Những cách thức này mang lại hiệu quả tốt và đặc biệt không gây hại cho môi trường.

Sử dụng thiên địch

Thiên địch của rầy mềm bao gồm bọ rùa, dòi ăn thịt, kiến, nhện và ong ký sinh. Trong số đó, bọ rùa là loài thiên địch được sử dụng rất phổ biến để kiểm soát và phòng trị rầy mềm.

Bọ rùa đóng vai trò là "người bảo vệ" tự nhiên cho khu vườn, giúp kiểm soát hiệu quả sự tấn công của rệp trên cây có múi. Thay vì sử dụng hóa chất độc hại, Bà con có thể tận dụng lợi ích của loài côn trùng này để đảm bảo sức khỏe cho cây trồng.

Cách thức thực hiện khá đơn giản: Nhà nông có thể mua loại côn trùng này từ các cửa hàng vườn ươm hoặc trung tâm địa phương, sau đó thả bọ rùa lên cây. Bọ rùa sẽ tự nhiên săn tìm và tiêu diệt rệp mềm, góp phần điều chỉnh số lượng của chúng ở mức cân bằng.

Diệt rầy mềm hiệu quả và an toàn bằng bọ rùa

Ngoài ra, để thu hút và duy trì sự hiện diện của bọ rùa trong khu vườn, Nông dân có thể áp dụng một số biện pháp bổ sung như:

• Trồng các loại cây đồng hành: Một số loài như cúc vạn thọ, hoa dã quỳ,... sẽ giúp thu hút bọ rùa và các côn trùng có lợi khác.
• Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học: Việc lạm dụng hóa chất có thể tiêu diệt bọ rùa cùng với các loài côn trùng khác, ảnh hưởng đến hệ sinh thái trong vườn.

Biện pháp canh tác

Để kiểm soát rầy gây hại, Bà con nên cắt bỏ và chôn vùi các phần cây bị ảnh hưởng. Đồng thời, chăm sóc cây để đảm bảo cây phát triển tốt, tránh bón quá nhiều phân đạm. Ngoài ra, Nhà nông cũng có thể treo bẫy dính màu vàng trong vườn để phát hiện rầy mềm. 

Như vậy, Nông Dược XANH đã cung cấp thông tin về những cách diệt rầy mềm hiệu quả nhất. Hy vọng bài viết trên sẽ giúp Nhà nông bảo vệ vườn cây của mình tốt hơn. Ngoài ra nếu còn những thắc mắc khác, Bà con vui lòng gọi đến hotline 09.6661.6664 để được tư vấn chi tiết và miễn phí