Rau bó xôi (Spinacia oleracea L) không chỉ là loại rau quen thuộc trong thực đơn hàng ngày, mà còn được sử dụng như một vị thuốc, giúp tăng cường sức khỏe và hỗ trợ ngăn ngừa một số bệnh... Tuy nhiên, cải bó xôi là một trong những cây tích lũy nitrat và oxalat cao (chất này kết hợp với canxi gây ra sỏi thận), tác động xấu đến sức khỏe con người. Kỹ thuật bón phân đạm hợp lý là biện pháp quan trọng để điều chỉnh sự tích lũy nitrat và oxalat trong loại rau này.

Thí nghiệm khảo sát các dạng đạm và tỷ lệ phù hợp bao gồm: canxi nitrat (Ca(NO₃)₂); amoni sunfat ((NH₄)₂SO₄) và amoni nitrat (NH₄NO₃) theo tỷ lệ 0 (cây đối chứng); 75; 150; 200 kg/ha. Cải bó xôi trồng trên đất thịt pha cát, pH 7.12 và EC 0.3 (mS).

Phân đạm ảnh hưởng đến năng suất cải bó xôi

Phân đạm làm tăng đáng kể năng suất của cải bó xôi từ 15,8 tấn/ha (không bón phân đạm) lên 25,2 tấn/ha (khi bón 200kg đạm/ha). Cả ba loại phân đạm được bón đều làm tăng năng suất rau so với cây không bón đạm. Tuy nhiên đạm amoni nitrat (NH₄NO₃) và đạm canxi nitrat (Ca(NO₃)₂) cho năng suất cao nhất.

Hai dạng đạm này giải phóng đạm gốc nitrat nhanh, giúp cây trồng hấp thụ nhanh chóng, phù hợp với loại cây trồng có vòng đời ngắn như rau bó xôi. Điều này giúp năng suất cây trồng cao nhất, nhưng đạm gốc nitrat cũng làm tăng nồng độ nitrat và oxalat trong loại rau này.

Từ nghiên cứu trên, để đạt được năng suất cân bằng với hàm lượng nitrat và oxalat gây hại, người nông dân nên bón 150 kg/ha đạm amoni nitrat hoặc 120–130 kg/ha đạm canxi nitrat.

Phân đạm ảnh hưởng đến chất lượng cải bó xôi

Hàm lượng nitrat trong cải bó xôi tăng khi lượng đạm bón cho cây tăng. Phân canxi nitrat gây ra sự tích tụ nitrat cao nhất trong lá rau. Trong khi đạm amoni sunfat tích lũy lượng nitrat thấp nhất.

Sự gia tăng liều lượng đạm làm tăng sự tích tụ oxalat loại rau này. Phân amoni sunfat tích lũy oxalat là không đáng kể. Ngược lại, canxi nitrat và amoni nitrat làm tăng nồng độ oxalat cao hơn rất nhiều so với cây không bón phân.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy sự tích tụ nitrat cao dẫn đến việc sản xuất nitrit được chuyển hóa thành oxit nitric (NO) trong thực vật. Trong khi đó, NO và khí oxy (O₂) có thể được xúc tác nhanh chóng bởi enzym nitrat reductase (NR) thành peroxynitrit (ONOO) rất độc đối với cây trồng.

Vậy cần lựa chọn dạng phân đạm phù hợp vừa đảm bảo năng suất và đảm bảo cho sự phát triển bền vững của cây.

Phân đạm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng khác

Hầu hết các nguyên tố dinh dưỡng có hàm lượng cao hơn khi bón phân đạm. Sự tích lũy các nguyên tố Canxi (Ca), Kali (K) và Photpho (P) tăng khi cây trồng được bón phân nitrat. Đặc biệt Ca(NO₃)₂  thích hợp để tăng sự hấp thụ Canxi, có thể do hàm lượng Canxi có sẵn trong loại phân này. Trong ba loại phân đạm, phân amoni nitrat giúp tăng sự hấp thu và tích lũy Kali cao nhất cải bó xôi. Trong khi ảnh hưởng của đạm amoni sunfat đến khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng luôn thấp hơn.

Hàm lượng Magie (Mg) không thay đổi khi bón đạm. Sự gia tăng nồng độ Photpho khi bón đạm amoni sunfat, có thể do loại đạm này làm giảm độ pH của đất. Điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho hấp thụ Photpho của thực vật ở đất kiềm. Đạm amoni sunfat cũng thúc đẩy sự tích lũy lưu huỳnh (S) trong lá rau bó xôi, nhờ hàm lượng cao lưu huỳnh trong (SO₄).

Kết luận

Nitrat thường là nguồn cung cấp đạm chính cho rau. Đối với những cây trồng ngắn ngày thích phân đạm ở dạng hấp thụ nhanh như nitrat hơn amoni và urê. Việc bón phân nitrat thường thúc đẩy sự phát triển của cây trồng ngắn ngày này.

Năng suất cao với lượng oxalat giảm và hàm lượng nitrat thấp hơn giới hạn quy định để tránh các vấn đề về sức khỏe, có thể đạt được bằng cách bón canxi nitrat (Ca(NO₃)₂) với tỷ lệ 130 kg/ha và với đạm amoni nitrat (NH₄NO₃) với tỷ lệ 150 kg/ha. Cả hai dạng đạm nitrat này làm tăng khả năng tích lũy các chất dinh dưỡng quan trọng như Canxi, Kali và Photpho. Sự tích lũy Magie dường như không thể thay đổi trong rau bó xôi khi bón phân đạm.